Ülkemizi derinden sarsan 10 ilde etkisini gösteren Kahramanmaraş depreminin ardından hayatta kalan depremzedeler ciddi travmalar yaşıyor. Bu süreçte geçici ya da kalıcı psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkabileceğine dikkat çeken Uzman Psikolog Gizem Ünveren, depremzedelerin karşı karşıya olduğu psikolojik sorunları ve erken dönemde alınan profesyonel desteğin önemini şöyle anlattı…

Uzman Psikolog Gizem Ünveren

Depremi yaşayan kişilerde görülen belirtiler

1) Dissosiyatif belirtiler: Olay sürecini hatırlayamama gibi bir tablo olabilir ya da ciddi bir hissizlik duygusal bir küntlük görülebilir.
2) Kaçınma planları: Olayı hatırlatacak durumdan, görsellerden, yerlerden kaçınma davranışları olabilir.
3) İrritabilite: Her an uyarılmaya hazır, tetikte bir ruh hali mevcuttur.

Travmatik stresi azaltma yolları

Bu durumda bireyin duygularıyla birlikte yaşadığı travmatik anıyı anlatması sağlanmalıdır. Bireyin cesaretlendirilerek, destekleyici bir yaklaşımla aktarımda bulunmasına eşlik edilmelidir. Ancak meraklı sorular sorulmayıp, zorlayıcı bir tutum da sergilenmemelidir. Ne kadar aktarım sağlanabilirse süreçle yüzleşme kolaylaşır ve fobik tablodan uzaklaşılır. Böylelikle hem travmatik stresi önleyebilir hem de bununla ilgili karşılaşma sürecindeki olası korku materyalini azaltmış oluruz.

Ne zaman uzman desteği alınmalı?

Psikolojik sorunlar günlük hayatı ve iyileşmeyi etkileyebileceği için kişinin işlevselliğinin bozulduğu durumlarda (yaşamını sürdürmekte zorlanıyorsa ya da kendine zarar vermeyi düşünüyorsa) mutlaka psikolog veya psikiyatrist gibi bir ruh sağlığı uzmanından profesyonel yardım alınmalıdır. Psikolojik destek, bireylerin deneyimlerini işleme koymalarına, stres ve duygusal sıkıntılarla baş etmelerine ve uzun vadeli ruh sağlığı sorunlarının önlenmesine yardımcı olur. Bazı durumlarda travmalar kendiliğinden iyileşebilir. 1 ay içerisinde kişinin belirtileri yatışabilir. Kişi hayata karışır ve eski yaşamına geri dönebilir. Bu sürecin her birey için benzersiz olduğu unutulmamalıdır.

Hangi sorunlar tetiklenebilir?

Deprem sonrasında akut ve travma sonrası stres bozukluğunun ardından genellikle depresyon (üzüntü, umutsuzluk duyguları), keder ve kayıp (aile, arkadaş ölümü veya yaralanmasıyla ilişkili üzüntü ve kayıp duyguları), panik atak, alkol-madde kullanımı (başa çıkma mekanizması olarak artan alkol-madde kullanımı) ve fiziksel belirtiler (stres ve travma ile ilgili baş ağrıları, mide sorunları ve yorgunluk.) ortaya çıkabilir.

Yaşanan ortak duygu ‘korku'dur

Deprem sırasındaki ve sonrasındaki tepkiler her insanda farklılık gösterebildiği gibi genel olarak yaşanan ortak duygu korkudur. Depremin hemen ardından kişi, kendini aşırı korkmuş, ne yaptığını bilemez halde hissetme, duygularını hissedememe, tepki verememe, bulunduğu ortamı ya da durumu tam algılayamama gibi belirtiler yaşayabilir. Kişiyi aniden etkisi altına alan ölüm korkusu, çaresizlik ve panik duygusu yaratabilir. Belirtilerin en az 2 gün, en fazla 4 hafta sürmesinin psikiyatrideki karşılığı ise ‘Akut Stres Bozukluğu'dur ve anormal bir olaya verilen normal tepkiler olarak değerlendirilir. Belirtiler 1 ayın üzerinde devam ettiğinde ‘Travma Sonrası Stres Bozukluğu'na dönüştüğü söylenebilir. Öncelikle endişe duyduğumuz ve diğer psikiyatrik belirtilere neden olabilecek tablo bu durumdan kaynaklıdır. İlerleyen dönemde özellikle tedavi edilmemiş‘ Travma Sonrası Stres Bozukluğu'na depresif belirtiler eşlik edebilir. Panik düzeyde kaygı belirtileri ya da tam tersi organik bir nedeni bulunmayan fiziksel şikayet belirtileri görülebilir. Kabus, depremi hatırlatan yerlerden kaçınma gibi sorunlar yaşanabilir.

Psikolojimizi nasıl koruyabiliriz?

Bugünlerde çoğumuz aynı anda benzer duyguları tecrübe ediyoruz. Korku, endişe, öfke, yas gibi… Ara ara belki ağlıyoruz, günlük hayatımıza odaklanmakta güçlük çekiyoruz, geceleri uyuyamıyoruz. Bu aşamada bunların hepsi normaldir. Deprem gibi kontrolümüzün dışında gelişen olaylarda kontrol edebileceğimiz durumları şöyle sıralayabiliriz.

Haber akışını düzenlemek: Zihin sağlığınızı korumak için bir süre takip ettiğiniz sayfalardan, haber kaynaklarından uzaklaşın. Haber akışını düzenleyin.

Duygularla ilgili konuşmak: Travmatik olay ve bunun sizi nasıl etkilediği hakkında konuşmak, deneyimi işlemenize ve stres ve kaygı duygularını azaltmanıza yardımcı olabilir.

Temel ihtiyaçları ihmal etmemek: Uyumaya, düzenli beslenmeye ve kişisel bakımınızı devam ettirmeye gayret edin.

Destek almak: Güvenilir bir arkadaş, aile üyesi ile konuşmak, bir uzmandan destek almak duyguları işlemeye yardımcı olur. Rahatlık ve destek duygusu sağlar.