BİLİNMEYEN YÖNLERİYLE BODRUM KALESİ-26

BODRUM KALESİ’NDE BİR İNGİLİZ KULESİ İNŞA ETMEK, BRİTANYA KRALLIĞI İÇİN NEDEN MİLLİ BİR DAVA HALİNE GELMİŞTİ ?

Nasıl ki St Peter Kalesi’nin(Bodrum) Türk anakarasında  inşa edilme gerekçelerinin başında Smyrna’da(İzmir) yaşanan Timur-Moğol felaketinden sonra St John Rodos Şövalyeleri’nin kaybolan prestijini tekrar kazanmak, propaganda yapmak ve yeni finans kaynakları bulmak geliyorduysa; kale içine bir İngiliz Kulesi inşa etmek de aynı şekilde Levantta hiçbir  kulesi bulunmayan Britanya Krallığı için diğer krallıklar nezdinde prestij kazanmak, propaganda yapmak ve fon yaratmak anlamına geliyordu.

Britanya(İrlanda+İskoçya+Galler+İngiltere) Kralları, Fransa yüzyıl savaşları nedeniyle olsa gerek, finansal katkı bağlamında papalıkla da doğudaki St. John Hospitaller Şövalyeleri’yle de pek ilgili değildi. Ayrıca, İngiltere, İskoçya, Galler, İrlanda arasında müşterek bir kraliyet ve kiliseler birliği yoktu. Dolayısıyla, Roma ve Rodos’la olan ilişkileri fiiliyatta bağımsız, ayrı ayrı ilişkilerdi. İngiliz soylu sınıfı ve kraliyet mensuplarının Rodos merkezli sabit Haçlı Ordusu’na ilgi göstermesi, ilerleyen yıllarda bazı önemli şahsiyetlerin inadı ve yoğun çabasıyla mümkün olabilmişti. Bu alaka sağlama başarısı, yüzyıl savaşına paralel aktüelliğini koruyan İngiliz ortaçağ milliyetçiliğini daha da kaşıyıp kabartabilmelerinin bir sonucuydu.

1403 senesinde, St.John Rodos Şövalyeleri Grand Master’ı Philibert de Naillac ve onun muhteşem mimar teğmeni Teutonik Alman  Şövalye Schlegelholt tarafından Karya kıyısında, antik harabe Halikarnas’ta(Bodrum) bir kale inşaatı başlatılmıştı. 1408-1409’a gelindiğinde inşaatın ilk yapıları olan içkale unsurları; Naillac Kulesi(Fransız), Schlegelholtz Kulesi(Yılanlı Revir Kulesi) ve Liman Kulesi’ydi. Grand Master Naillac, bir  kutlama tertip edip  kaleye İzmir’de kaybedilen St Peter-Pierre-Petri Kalesi’nin adını koymuştu. İçinde de 1409 yılı itibarıyla hizmet personeli hariç 100 paralı asker + 50 maaşlı şövalye barınmaya başlamıştı. Kaledeki herkese Papalık Kararnamesi ile cennette yer ayırtedilmişti.

Bodrum Kalesi’nin tahkimat ve genişleme biçimindeki inşai faaliyetleri 1522’ye kadar devam etmiştir.

BÜYÜK BRİTANYA KİLİSESİ VE RODOS

İngiliz dili konuşan St. John Şövalyeleri, öyle yekvücut görüntü arzetmese de Haçlı Ordusu içindeki yedi dil birliğinden biriydi. Rodos merkez üssü başta hem Dodecanese(12 Ada) garnizonları hem de St. Peter Kalesi(Bodrum) garnizonundaki personel mevcudu her dilden uygun sayıda rahip ile soylu sınıf mensubu şövalyeler, onların hizmetçileri ve paralı askerlerden oluşuyordu. Rodos’taki Britanya şövalyelerinin herbiri kendi kiliseleri tarafından gönderiliyordu.

15’nci yüzyıl itibarıyla İngiltere, İrlanda, İskoçya ve Galler'i kapsadığı iddiasındaki Britanya Büyük Manastırı, Londra merkezinde bulunan Clerkenwell'deydi. Grand Prior(Büyük Rahip) burda ikamet ediyordu. Seçilmiş ve kral tarafından kabul görmüş başrahibi Roma’daki Papalık makamı onaylıyor, ardından bu onay Rodos Haçlılar Birliği’nin başı Grand Master’a bildiriliyordu. Britanya kiliselerinin arkasında yerel lordlar olduğu için papazların krala sadakatleri çok önemliydi. Bu papazlar bulundukları yerde sadece Roma’da bulunan Katolik Hırıstiyanlar Birliği’ni temsil eden Papa’nın değil, Kralın  emirlerini de yayıp icra ediyordu.  

Britanya Dil Birliği, yukarda da değinildiği gibi kendi içinde sorunsuz değildi. İskoç ve İrlanda Kiliseleri geçmişten beri otonomdu. Herbirinin başında kendi seçtikleri “Preceptor”(amir-lider) vardı. 15. yüzyılın başında, İskoçya’dan gelen fonlar Roma-Rodos’a aktarılırken  usulsüzlük yapıldığı için İskoç Şövalyeleri, kendi gelirlerini İngiltere Kilisesi aracılığıyla değil bağımsız olarak yönetme hakkını talep etmişti. (1*)    

1403-1436 arasındaki dönemde  St. John Şövalyeleri Britanya Dil Birliği’nin Rodos üssü, Dodecanese(12 Ada) ve St. Peter Kalesi’nde(Bodrum) bulunan önemli şahsiyetleri, başka bir deyişle  Rodos’taki Britanyalı komuta kademesi şunlardı: Başrahip Peter Holt(sonra Turcopolier), Walter Grendon(İngiliz), Robert White(İrlanda), John de Bynnynge(İskoç), William Hulles(İngiliz), Robert Malory(İngiliz),Turcopolier  Thomas de Skipwith (İngiliz). Turcopolier Thomas le Bouteler (İrlanda), Richard Paule(İrlanda), Thomas Launcelyn(İrlanda), Edmond Asheton(İrlanda), Maurice Fitzgerald(İrlanda).(2*)

B ODRUM KALESİ’NE İNGİLİZ KULESİ İNŞA ETME FİKRİ KİMİNDİ ?

Bodrum Kalesi’ne İngiliz Kulesi inşa etme fikrinin babası, yukarda sayılan isimler arasında bulunan İrlandalı başrahip Peter Holt’tu.  Peter Holt, 1396’a kadar ve sonraki ara dönemlerde Rodos Karargahı’nda(convent) hem İngiliz kral ve kiliselerini  hem İrlanda manastırlarını; İngiltere’de olduğu anlarda ise Rodos Grand Master’ını  başarıyla temsil etmiş biriydi. Holt ve Naillac arasında sorunsuz bir ilişki vardı. Nitekim Naillac, ona çok kıymetli bir makam olan Rodos Şövalyeleri Turcopolier Komutanlığı görevini vermişti. Onun bıraktığı İngiliz Dil Birliği başrahipliğine ise Walter Grendon’u  atamıştı. Bu süreç Peter Holt’u, Bodrum Kalesi’ne komutan yapan sürecin başlangıcıydı. (3*)

Tarihçi Prof. Charles Leon Tipton, Peter Holt’u muhteşem bir insan olarak tarif etmiştir. Tipton, “The English Langue of The Knights Hospitallers During The Great Schism”(Büyük Bölünme Sırasında İngiliz Dili Şövalyeleri)  kitabında yazdıklara göre, Holt, daha İrlanda'dayken St. John Şövalyeleri’nin en aktif, en seçkin öncülerinden biriydi. Haçlı Ordusu’nun geleneksel ideal rahip-şövalye tanımına tıpatıp uyuyordu. Türklerle yapılan Nicopol(Niğbolu) muharebesine hafif süvari olarak katılmıştı. 1398'de Konstantinopolis'in savunmasını üstlenen General Boucicaut ile tanışmıştı. Bizans imparatoru II. Manuel, kuşatmalardan yorgun düşen başkent Konstantinopolis'in savunmasına maddi katkı ve yardım için 1400’de Avrupa’ya yaptığı yolculukta, ilk temas kurduğu kişi Peter Holt’tu.  İngiltere Kralı Henry IV, onu İrlanda manastırlarının Londra’daki Clerkenwell Kilisesi delegasyonu yapmıştı. Holt, zamanının çoğunu ya İngiltere ya da Doğu'da geçirmişti. İrlanda’ya zaman zaman gitmiş olsa da Rodos merkezli Haçlı Ordusu için herhangi bir finans kaynağı bulamamıştı. Bu nedenle İngiltere’deki Dalby, Rothley, Balshall ve Grafton’den elde edilen gelirlerle yetinilmek zorunda kalınmıştı. (4*)

Peter Holt, 1402-1407 dönemi boyunca Rodos'taydı. Ancak, papalardan Boniface IX, Rodos İrlanda başrahibi olarak Peter Holt’u değil, Robert White’ı tanıyordu.  İngiltere Kralı Henry IV’nin, Roma-Papalık ile ilişkisi iyi olmadığı için Holt da Roma’daki bölünme sorunları ve ordan gelen talimatlarla ilgilenmemişti.  

BODRUM KALESİ’NDEKİLER DAHİL, RODOS ŞÖVALYELERİ’NİN DİSİPLİN SORUNU

Charles Leon Tipton’la devam edelim: Rodos Amiri Naillac, manastır karargahına arasıra gelen ve convent toplantılarına devamsızlık gösteren rahiplerden hiç memnun değildi. Ortalıkta gözükmeyip  gözden uzak duran rahiplere güvenmiyordu. İstese, bu tür rahiplerin kontrolü için bir müfettiş atayabilirdi; ama o bu yolu tercih etmemişti. Teftişler, durum gerektirdiğinde, rahip  yaşlıysa ve kendi sorumluluğu altındaki genç şövalyelere hükmedemediği aşikarsa, o zaman yapılıyordu. Rahiplerin teftiş meselesi genellikle kendi dil birliği içinde hallediliyordu. Walter Grendon’un denetimindeki  İngiliz Dil Birliği’nde teftiş işinin turcopolier vasıtasıyla çözülmesi buna bir örnekti. Sık sık İngiltere’ye giden Grendon, işte böylesi uzun süre devamsızlık gösteren rahiplerden biriydi.  Öyle olunca da emri altındaki şövalyelere söz geçiremiyor, birlikteki suistimal ve vukuatlar bitmek bilmiyordu; dahası, Naillac’a olup bitenler hakkında hiç rapor vermiyordu... 

St. John Şövalyeleri komuta kademesinin de bazen uyarılması ve kendilerine çeki düzen vermesi gerekiyordu. Bunun için de herbiri için yıllık sicil tutuluyordu. Suistimaller, yanlışlar ve  hataların bu şekilde düzeltmesi öngörülmüştü. 

Peki ama rahipleri kim, hangi makam izleyip kontrol edecekti?

Grand Master Philibert de Nailhac, 16 Mayıs 1407’de, yardımcısı ve teğmeni olan Turcopolier Peter Holt’un yetkilerini çoğaltarak bu kez ona  Rodos Şövalyeleri başmüfettişlik makamını vermiş; kendisine komuta kademeleri de dahil herkesin riayet etmesi için emir yayınlamıştı. Böylece, 1408 senesi şövalyeler için çok sıkı bir denetim yılı olmuştu. Peter Holt, artık hem turcopolier, hem başmüfettişti. Kendi dilinin başrahibi Walter Grendon’u teftiş etmesi ve hakkında rapor tanzim etmesi de herhalde tanrısal azizliklerden biriydi. (4*a.g.e)

Bir sonraki bölümde Peter Holt’un turcopolierlik görevinin içeriği ile Bodrum Kalesi-İngiliz Kulesi  ele alınacak.

KAYNAKLAR

(1*)   (THE KNIGHTS TEMPLARS IN SCOTLAND By Christopher Tyerman https://archive.org/stream/rschsv07p2coutts/rschsv07p2coutts_djvu.txt

(2*) THE PRİOR OF THE KNİGHTS HOSPİTALLERİN LATE MEDİEVAL ENGLAND, SİMON PHİLLİPS. https://www.academia.edu/1512809/The_Prior_of_the_Knights_Hospitaller_in_Late_Medieval_England

(3*)KNIGHTS HOSPITALLERS OF THE VEN. TONGUE OF ENGLAND IN MALTA BY Canon Mgr. A. MIFSUD  https://ia802603.us.archive.org/0/items/KnightsHospitallersOfTheVenerable/KnightsHospitallersOfTheVenerable_text.pdf

(4*)THE ENGLİSH LANGUE OF THE KNİGHTS HOSPİTALLERS DURİNG THE GREAT SCHİSM- by Prof. Charles Leon Tipton-book,1932